HOE VEILIG BEN IK?

Over angst en veiligheid

 

Angst

 We leven in een samenleving waarin er veel angst is. Na de val van de Berlijnse muur in de 1989 leek het of we veel angst en bezorgdheid achter ons konden laten. Ook het aantal aanslagen dat er jaren was geweest, leek heel sterk te dalen. Het gevoel van onveiligheid en bedreiging verdween voor een heel groot gedeelte. De Koude oorlog was voorbij. Oorlog en aanslagen leken zeker in Nederland iets dat ver weg was. Als je er al van hoorde dan was het in landen een heel eind hier vandaan.

Dan is er ineens voor ons gevoel 9 september 2001.  Een geweldige aanslag. De aanslagen zijn terug. Mensen voelen de angst. Aanslagen in Parijs, Manchester, Brussel en andere plaatsen. De oorlogstaal met daarbij atoomwapens van Noord-Korea. Het gevoel van onveiligheid en angst neemt toe. Groepen mensen worden als schuldigen gezien. In het bijzonder de moslims. In het spoor van de moslims andere godsdiensten waarbij mensen sterk benadrukken wat die godsdienst van hen vraagt.[1] We merken ook als mensen die zich aan de Bijbel als Gods Woord willen vasthouden dat mensen met achterdocht naar ons kijken. Godsdiensten zijn gevaarlijk geworden. Ze bedreigen lijkt het onze rust en vrede. We willen die angst niet. Daarom moeten er al meer veiligheidsmaatregelen genomen worden. Al meer protocollen om het gevoel van veiligheid terug te laten komen. Dat leidt er toe dat de overheid al meer met ons meekijkt. Al meer van ons weet. Dat leidt er toe dat  hele groepen als verdachten behandeld worden. Terwijl er een deel in die groepen is die met zulk geweld helemaal niets te maken wil hebben. Het gevolg van die angst is ook dat groepen tegenover elkaar komen te staan en de ander willen overheersen omdat ze anders bang zijn voor geweld van de ander. Hoe moeten we met dit soort angst en vrees voor onveiligheid omgaan?  Die angst wordt ook gevoed door andere veranderingen. Denk maar eens aan de klimaatverandering. Hoe lang is leven op aarde nog mogelijk? Wat voor rampen en gevaren staan ons op aarde allemaal nog te wachten?  Veel welvaart en toch ook veel angst en onzekerheid. Er moeten protocollen en maatregelen komen die ons verzekeren dat het goed gaat. Dat gevoel leeft er bij velen.   

 

Niet idealistisch

 

Het is nodig om te zeggen dat er op deze wereld reden tot angst is.  Wie dat ontkent kent de mensen en ook zichzelf niet. Het hele verhaal dat de mens van zichzelf ten diepste goed is, misleidt ons. Dat zet je buiten de werkelijkheid. Er is na de zondeval veel kwaad. Mensen zoeken zichzelf, zoeken de belangen van eigen groep. Het gevolg is dat er geweld komt. Dat je op moet passen en voorzorgmaatregelen moet nemen. Er is alle reden toe om te luisteren naar de reclame die zegt dat je deur op slot moet doen als je weggaat. Niet voor niets wordt in deze boodschap gezegd: “Ik blijf het zeggen hoor”.

We lezen in de Bijbel hoe diep het kwaad in ons hart gekomen is na de zondeval. Ik kom daarop later nog terug. De Here Jezus laat ook horen dat we in deze wereld met het kwaad rekening moeten houden. Ik denk nu aan deze woorden van de Here Jezus: “Zie, Ik zend u als schapen te midden van de wolven; wees dus bedachtzaam als de slangen en oprecht als de duiven. Maar wees op uw hoede voor de mensen, want zij zullen u overleveren aan raadsvergaderingen, en in hun ​synagogen​ zullen zij u ​geselen.” Matt 10:16,17

Naïef zijn is in deze wereld geen goede optie. In ons eigen leven en ook in de samenleving moeten er maatregelen genomen worden om te beveiligen. De HERE maakt in de Bijbel duidelijk dat de mens na de zondeval niet het goede zoekt. Dat we voor elkaar en de schepping een bedreiging zijn geworden.  Daarom zijn er wetten nodig en mensen die dat handnaven om te kunnen samenleven. Om niet in voortdurende angst te moeten leven. Waar die wetten en die handhavers niet zijn wordt het leven echt heel moeilijk. Dat zie je op delen van de wereld waar bepaalde groepen mensen elkaar steeds naar het leven staan. Waar soorten maffia’s delen van de samenleving beheersen.

Idealisme zorgt hier niet voor de oplossing. Het is namelijk niet mogelijk om de oorzaak van het geweld met wetten en handhavers van de aarde weg te krijgen. Je ziet dat ook steeds weer. Het zijn vaak weer de handhavers van de orde die op een bepaald moment corrupt worden. Die zelf weer de oorzaak worden van angst voor mensen die het goede willen doen. Steeds weer komt het kwaad bij de mensen terug die bij anderen voor angst zorgt.   We zullen moeten erkennen dat het kwaad in onszelf zit. Dat het voor ons ook een onuitroerbaar  iets is. Daarbij komt nog dat we in onszelf niet het goede kompas hebben om te weten wat goed en kwaad is. Daarover in een ander artikel. Hoe kun je nu in een wereld waar je deze dingen ziet gebeuren nog echt met moed verder? Ik ga een paar dingen noemen die daarbij van belang zijn.

 

 Heeft het leven toekomst?

 

Een van de oorzaken van angst die al meer gaat hersen is de gedachte dat het leven en ook de wereld geen toekomst hebben. Het leven zou een toekomst hebben van ongeveer 100 jaar. De aarde is ook op weg om eens opgebrand te worden. Dat kan nog lang duren maar dat komt zeker volgens onze huidige wetenschappelijke inzichten.

Dat betekent concreet dat je het van het leven hier en nu moet hebben. Nu leef je, nu kun je genieten, nu kun je mooie dingen meemaken. Als de ziekte en het sterven komt, is dat in de gedachten van velen in onze samenleving voorbij. Als er dan moeilijke dingen komen, als je dan te maken krijgt met onveiligheid hakt dat er dubbel in. Je kunt niet dat doen wat je wilt. De zorgeloosheid die je in dit leven verwacht, wordt wreed verstoord.

Je ziet daarin een heel ander levensgevoel als bijvoorbeeld bij Guido de Bres. Guido de Bres is de opsteller van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Hij leeft in een voor gereformeerden heel gevaarlijke tijd. De tweede helft van de zestiende eeuw.  De angst voor vervolging is er steeds. Guide de Bres verkondigt het evangelie in een tijd van vervolging. Hij wordt uiteindelijk gevangengenomen. Als Hij in zijn cel zit in afwachting van de doodstraf schrijft hij aan zijn vrouw o.a. het volgende:

“Al deze overwegingen maakten en maken nog steeds mijn hart zeer vrolijken bereidwillig. En ik bid u, mijn dierbare en getrouwe gezellin, om u met mij hierover (zijn doodvonnis) te verblijden en deze goede God te danken voor wat Hij gedaan heeft. Want Hij doet niets wat niet rechtvaardig en zeer billijk is; en vooral moet u zich hierover verblijden, omdat dit dient tot mijn welzijn en tot mijn rust. U hebt genoeg gezien en ondervonden van mijn arbeid, kruisen, vervolgingen en verdrukkingen die ik heb ondergaan; en zelfs bent u er deelgenote van geweest, toen u mij op mijn reizen hebt vergezeld gedurende de tijd van mijn ballingschap. En zie, daar is nu mijn God, die mij de hand wil reiken om mij in Zijn welgelukzalig Koninkrijk in te zamelen. Ik ga voor u uit, en wanneer het de Heere behagen zal, zult u mij volgen. Het zal niet voor altijd zijn dat de scheiding zich voltrekt. De Heere zal ook u inzamelen om ons samen te verenigen met ons Hoofd, Jezus Christus. Hier is de plaats van onze woning niet, zij is in de hemel; het is hier de plaats van onze vreemdelingschap.”[2]

Vanuit het vertrouwen dat het leven door het geloof in Christus toekomst heeft, is veiligheid op aarde niet het belangrijkste. De toekomst die komt,  is het houvast om verder te kunnen. Die toekomst geeft je veel meer dan wat het leven hier op aarde kan geven. Wanneer je vroeg sterft, mis je niet echt iets. Je ziet hier hoe juist het geloof in Christus en het weten dat Hij een geweldige toekomst verdiend heeft,  kracht geeft in onveilige situaties.

Dat zorgt er ook voor dat er plaats komt voor een echte rechtvaardige behandeling. Dat niet iedereen in een bepaalde groep over een kam geschoren wordt.  Mensen kunnen zo bang zijn en zulke drastische maatregelen willen nemen dat daardoor anderen onrechtvaardig behandeld worden. Je kunt hele bevolkingsgroepen beperkingen opleggen  of zelfs straffen terwijl een heel deel niets met de problemen te maken heeft. Ook dan is het belangrijk om niet de mensen te straffen die dat niet verdiend hebben. In de Schrift wordt duidelijk gezegd dat we zonder aanzien van de persoon moeten oordelen. Dat we ook de een niet om het kwaad van de ander moeten straffen. De HERE zelf behandelt ons als de rechtvaardige God. Zie o.a. Ezechiël 18

De zekerheid dat in de band aan Christus je leven toekomst heeft, geeft ook in angst en moeite uitzicht. Dan kun je met je angst naar de HERE. Dan kan die angst je niet weghouden bij het eeuwige leven dat zo intens goed is en blijft.

 

 Wat dan van het kwaad?  

 

Het kwaad is in de wereld gekomen. Dat zorgt o.a. voor onveiligheid, voor geweld, voor discriminatie. Voor seksueel misbruik, voor aanslagen en marteling. Er is nog zoveel meer. Mensen met bomgordels. Het erge is nog, als het om mensen met bomgordels gaat,  dat ze hiertoe gebracht worden door mensen die zelf heel fanatiek zijn maar er niet over denken om zelf zo’n bomgordel om te doen en af te laten gaan.

Is er in een wereld waarin er veel angst is hoop? Die hoop is er niet als je naar de geschiedenis van de mensheid kijkt. Die hoop is er niet als je nu naar de wereld kijkt. De mens is onverbeterlijk slecht. Er is dus alle reden tot angst. Angst die we dan moeten beteugelen met al meer veiligheidsmaatregelen. Gevolg: het lijkt of je al meer in een gevangenis komt te leven. In een wereld waar met alles wat je doet meegekeken wordt door overheidsinstanties of organisaties die daarvoor de tools hebben. Het gevaar is dat bepaalde mensen al meer macht over je krijgen. Er is reden voor angst en bezorgdheid. Toch is er echte ontspanning mogelijk in ons leven. Er is alle reden om in deze angstige wereld een goede boodschap te brengen. Om mensen te laten zien dat er een echt uitzicht is. Waardoor de angst je leven niet over hoeft te nemen.

Dat is dat Christus de overwinning op het kwaad heeft behaald. Dat Christus door het dragen van de terechte toorn van God tegen het kwaad, tegen het kwaad in ons eigen leven de duivel en de zonde heeft verslagen. Ook de dood. Wat betekent dat onder andere?

1. Dat geweld en angst eens van deze aarde verdwenen zijn.
2. Dat wie op Christus bouwt en door de kracht van de Geest tegen het kwaad in eigen hart en leven strijdt uitzicht heeft op het leven in de hemel en op de nieuwe hemel en aarde.
3. Dat jouw houvast dan is dat Christus voor jou een leven zonder angst verdiend heeft dat na je dood nooit meer ophoudt.
4. Dat vergeving van zonden ook betekent een nieuw leven zonder geweld, misbruik, aanslagen en angst. Dat leven wordt in de Bijbel o.a. zo omschreven: “En ik hoorde een luide stem uit de hemel zeggen: Zie, de ​tent​ van God is bij de mensen en Hij zal bij hen wonen, en zij zullen Zijn volk zijn, en God Zelf zal bij hen zijn enhun God zijn. En God zal alle tranen van hun ogen afwissen, en de dood zal er niet meer zijn; ook geen ​rouw, jammerklacht of moeite zal er meer zijn. Want de eerste dingen zijn voorbijgegaan. En Hij Die op de troon zit, zei: Zie, Ik maak alle dingen nieuw. En Hij zei tegen mij: Schrijf, want deze woorden zijn waarachtig en betrouwbaar.” Openbaring 21:3-5
5. Dat de mensen die leven om andere angst te bezorgen en uit zijn op het kwaad ook hun verdiende straf krijgen. Het is God die er voor zorgt dat elke machtswellusteling en elk mens die er op uit is anderen kwaad aan te doen zijn verdiende straf krijgt. Ook als hij of zij die niet op aarde heeft gekregen. De HERE is de enige die in en in goed is. Hij komt met Zijn rechtvaardige straf. Het kwaad overwint niet.  

 

Verantwoordelijkheid  

 

Het is duidelijk dat de toekomst van Gods rijk voor wie bij Christus hoort het houvast is als de gevaren en de angst op je afkomen. Dat klinkt mooi. Toch stelt dit ons wel voor de vraag of dit wel echt helpt. Zorgt dat er nu niet voor dat we onverschillig worden?

Die onverschilligheid is een groot gevaar. In ieder geval op twee manieren:

1. Al die veiligheidsmaatregelen geven ons zo’n slecht gevoel dat we maar niets meer doen. Het kost veel geld en inspanning. Het beperkt onze levensruimte.
2. Heel belangrijk hierbij is ook dat we tegenwoordig de ellende, het geweld en de angst van over de hele wereld zien. De boodschappen en beelden van oorlogen, aanslagen over de wereld komen elke dag bij ons binnen. Dan komt er het moment dat je het hoort en het je niet veel meer doet. Het maakt een deel van de mensen apathisch.  Alleen als het heel dichtbij komt raakt het je nog. Verder komt de gedachte op dat er toch niets aan te doen is. Met als gevolg dat onder de schil van de  onverschilligheid de angst toeneemt.

Toch is juist het geloof in Christus dan zo belangrijk. Dat leert je namelijk om niet bij de pakken neer te zitten. Dat leert je om voor Hem te willen leven. Dat betekent dat je jouw leven in Gods handen kunt leggen.   Dat jouw leven in Christus is geborgen, veilig en wel. Veilig in Jezus armen en daarom door de Geest veilig in Gods Vaderhanden. Niets ook geen bomgordel die ontploft en jou de dood injaagt,  kan dat voorkomen. Zie Rom 8: 35-39.

Die geborgenheid maakt niet passief. Die leert juist om te leven en te werken voor de HERE. Dat leert ons dan ook om  ons voor elkaars veiligheid in te zetten. Het leert je  om dit meer ontspannen te doen. Om de moed niet te verliezen en toch het onrecht op deze wereld al te willen bestrijden in Gods naam. Om op deze aarde vanuit je veilig weten door Christus te doen wat we in Micha 6 lezen: “De HEERE heeft u, mens, bekendgemaakt wat goed is. En wat vraagt de HEERE van u anders dan recht te doen, goedertierenheid lief te hebben en ootmoedig te wandelen met uw God.” vs 8

 

Woord voor de wereld

 

 De angst is er. De bomgordels, de aanslagen zijn er. Met de meest grondige veiligheidsmaatregelen kunnen we veel voorkomen maar lang niet alles. Juist in die wereld hebben we een boodschap voor de wereld. De boodschap dat als je verder dan deze wereld kijkt naar Christus. Naar Christus als de persoon die we als Redder uit en voor eigen schuld en kwaad nodig hebben. Dat als we ons uitleveren aan Gods wijsheid en Christus als Heer van ons leven volgen. Wie zo leeft heeft toekomst! Die is op weg naar een toekomst zonder angst. Geen angst voor God omdat Christus dan jouw schuld tegenover God gedragen heeft. Geen angst voor de duivel en demonen omdat die voor altijd van de aarde verdwenen zijn. Geen angst voor kwade machten en organisaties omdat ook die met de duivel en de dood hun plek in de plaats van de veroordeling gevonden hebben. Zie o.a Openbaring 20: 7-10

Geen angst voor mensen die door bomgordels of andere dodelijke middelen zoals gifgas aan het werk zijn. Ook deze mensen zijn voor altijd van de aarde weg. Daar bij de HERE ben je veilig voor eeuwig. Elke bedreiging is voor altijd weg.

Dat is in onze tijd voor angstige mensen echt de goede boodschap. De boodschap die ze kan bevrijden uit dodelijke angst.  Dat is een boodschap die we ook in het publieke debat moeten verwoorden. Om te laten zien dat er dan echte veerkracht is ook in tijden van geweld en angst. Zonder om te vervallen in vrome woorden terwijl we niets aan situaties willen doen.

Christus heeft gezegd tegen wie zich aan hem toevertrouwt: “En zie, Ik ben met u al de dagen, tot de voleinding van de wereld. ​Amen.” Mattheus 28:20

Dat geeft rust.

 

3 mei 2018

   

 

 

Bijlage

 

CHRISTENDOM ROEPT NIET OP TOT GEWELD

 

Draagt het christelijk geloof ook de kiem tot geweld in zich?

Na de aanslagen in Parijs klinkt opnieuw de vraag: Is godsdienst niet de grote aanjager van het geweld op deze aarde? Deze vraag wordt versterkt door terroristen die bij hun daden uitroepen: „Allah is groot en Mohammed zijn profeet.”

De vraag wordt ook versterkt door mensen die stellen dat ook de Bijbel vol geweldsteksten staat. Het christelijk geloof zou dus ook de kiem tot geweld in zich dragen. Te denken valt aan de nieuwe pennenvrucht ”Bloedboek” van Dimitri Verhulst.

Het is niet goed om als gelovigen onze kop in het zand te steken voor de vraag naar godsdienst en geweld. Is het zo dat godsdienst de aanjager is van het geweld dat we meemaken? En heeft het Evangelie ook een kiem van geweld in zich?

Misbruik

Wat betreft de eerste vraag: het is waar dat er in de naam van Allah, in de Naam van Christus en in de naam van andere goden veel geweld in de geschiedenis heeft plaatsgevonden. Maar is dat op zich de oorzaak van geweld en onderdrukking? Als dat zo zou zijn, zou in landen waar godsdienst geen of nauwelijks een rol speelt het onderdrukkende geweld moeten verdwijnen.

De geschiedenis leert dat dit niet het geval is. De grootste slachtingen in de geschiedenis vonden niet plaats in naam van een godsdienst. Hitler liet op grond van zijn ”Blut und Boden”-ideologie 6 miljoen Joden ombrengen. De atheïst Jozef Stalin is verantwoordelijk voor de moord op zeker 20 miljoen medemensen. De communist Mao Zedong liet 40 tot 60 miljoen mensen uit de weg ruimen.

Het is onredelijk om te beweren dat godsdienst de grote aanjager van geweld is. De oorzaak van geweld ligt dichter bij huis. Het is vrijwel altijd de zucht naar macht en bezit die mensen tot geweld drijft. Met deze vaststelling komen we uit bij ons eigen egoïstische, zondige hart.

Kortom, de stelling dat religie zorgt voor geweld en haat is als algemene stelling niet juist. Geweld vindt wel regelmatig plaats onder het mom van de godsdienst. Dergelijk gebruik van de godsdienst is echter misbruik. Er is bovendien zeker zo veel geweld onder mensen en in de geschiedenis waarbij godsdienst zelfs officieel geen enkele rol speelt.

 

“Het is onredelijk om te beweren dat godsdienst de grote aanjager van geweld is. De oorzaak van geweld ligt dichter bij huis. Het is vrijwel altijd de zucht naar macht en bezit die mensen tot geweld drijft. Met deze vaststelling komen we uit bij ons eigen egoïstische, zondige hart.”

Monotheïsme

Er is de afgelopen tijd vooral ook op gewezen dat een godsdienst waarin het geloof in één God wordt beleden (monotheïsme) een voedingsbodem is voor geweld. Een dergelijk godsbeeld maakt dat je namelijk moet opkomen voor die ene God Die door iedereen gediend moet worden.

Ik heb wel gedachten over de islam, maar weet er te weinig van af om er een oordeel over te kunnen geven. Ik lees daarover heel verschillende dingen. Wel zie en hoor ik om mij heen dat verreweg de meeste moslims het geweld dat we meemaken hartgrondig verwerpen.

Kun je zeggen dat het christendom, een monotheïstische godsdienst, aanzet tot geweld? Worden gelovigen in de Bijbel ertoe opgeroepen om met geweld de wereld voor Christus te veroveren en zo mensen als het ware tot geloof te dwingen?

De keren dat in de Bijbel door God wordt bevolen om geweld toe te passen, betreft concrete gebeurtenissen waarbij de mensen die door dat geweld getroffen worden, het onrecht laten heersen. Het onrecht –een gruwel in Gods ogen– is dan tot een toppunt gekomen. Vergelijk het met een situatie waarin besloten wordt om IS door middel van een totale oorlog te vernietigen vanwege hun onmenselijke handelen. Groot onrecht kan uitzonderlijke maatregelen oproepen.

Los van enkele bijzondere situaties waarin er in de Bijbel wordt opgeroepen tot geweld, is het gebruikelijk dat Jood en heiden door verkondiging worden opgeroepen om tot Christus te komen. Deze oproep heeft als doel mensen te brengen tot een leven in vrede met de enige God als hun Vader. Dat is niet alleen de boodschap van het Nieuwe Testament. Zie bijvoorbeeld ook Psalm 96.

Mattheüs 5:43,44

U hebt gehoord dat er gezegd is: U moet uw naaste liefhebben en uw vijand moet u haten. Maar Ik zeg u: “Heb uw vijanden lief; zegen hen die u vervloeken; doe goed aan hen die u haten; en bid voor hen die u beledigen en u vervolgen”. (HSV)

Liefde

De Heere geeft in de Bijbel geen bevel om anderen met het zwaard op de keel of het geweer tegen de slaap te dwingen zich te ‘bekeren’. Het middel is het onderwijs. De boodschap dat Christus de enige Verlosser is, dat Hij de Heere is Die al onze liefde en gehoorzaamheid verdient, mag niet met geweld en dwang worden gebracht. Dat is anti-christelijk!

Christus roept ons juist ertoe op onze naaste lief te hebben (Matth 22:38-40), ja zelfs onze vijanden (Matth. 5:43-44). Christus bekommerde Zich in het bijzonder om mensen die een leven leidden dat tegen de wil van God inging. Hij riep ertoe op het Evangelie te brengen aan tollenaars, zondaren, hoeren en criminelen en ze met liefde en bewogenheid op te roepen om hun leven te veranderen en tot vrede met God te komen. Zonder geweld, met liefde!

Met geweld mensen dwingen te ‘geloven’ in de Heere als de enige God heeft niets met het christelijke geloof te maken. Het is een werkwijze van de duivel om zo het christelijke geloof verdacht te maken.

Laten we als christenen uitdragen dat het echte christelijke geloof niets met dit soort geweld te maken heeft. Het zijn mensen die macht zoeken of willen behouden die daarvoor het christelijke geloof misbruiken.

 

 

[1] Als bijlage is een artikel hierover opgenomen. Ik heb dat artikel voor het Reformatorisch Dagblad beschreven. Het is verschenen op  16 februari 2015.

[2] Emile Braakman in: Emile Braakman, Erik de Boer red  Guido de Bres zijn leven zijn belijden kok utrecht 2011 p. 115