DE WEG VAN DE VREDE
Een artikel naar aanleiding van boek ‘De weg van de vrede’ van Stefan Paas.
Dit wordt niet alleen een boekbespreking. Ik wil in dit artikel laten zien dat er een ontwikkeling in de theologie is die ook in kerkelijk Nederland een belangrijke rol speelt en nog meer gaat spelen. Een ontwikkeling waarmee we in de kerken waartoe we behoren ook te maken zullen krijgen. Juist in gesprekken met anderen, in dingen die we van familie en vrienden in andere kerken zullen horen. Het is een ontwikkeling die de inhoud van het evangelie raakt. Ook een ontwikkeling die in het verleden in ons land een grote reactie opriep. Een reactie die ook in de kerken waaruit de meeste van ons komen met grote zorg werd waargenomen. Een reactie waarbij je kunt zeggen dat ‘gereformeerd Nederland’ op zijn kop stond. Eerst iets over deze ontwikkeling en daarna over de reactie in het verleden daarop.
De weg van de vrede
Een van de dingen die mij van Stefan Paas altijd heeft aangesproken is zijn hart voor de wereld. Hij en ik hebben in het verleden tegenover elkaar gestaan en ook letterlijk gezeten. Ondanks onze verschillen was er ook een klik. De liefde en de zorg voor de wereld die zonder Christus en het geloof in Hem leeft.
We zien bij Paas nog altijd een hart voor de wereld. Om juist de wereld te laten zien waarom je met Christus zou moeten leven en hoe goed en mooi het volgen van Hem is. Toch is de boodschap die hij de wereld in wil brengen veranderd. Jaren geleden hoorde ook bij hem bij deze boodschap dat Christus voor de gelovigen voor de zonden betaald heeft. Dat de verzoening met God voor Gods kinderen er is, omdat Christus voor ons voldaan heeft. Dus verzoening door voldoening. Zoals wij dat o.a., belijden in Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus en artikel 21 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis.
Zondag 1: “Wat is uw enige troost in leven en sterven?
Antwoord: Dat ik met lichaam en ziel, in leven en sterven, het eigendom ben, niet van mijzelf, maar van mijn trouwe Heiland Jezus Christus. Want Hij heeft met zijn kostbaar bloed voor al mijn zonden volkomen betaald en mij uit alle macht van de duivel verlost.” We zien hier hoe de betaling voor onze schuld en zonden door Christus verbonden wordt met Zijn overwinning op de duivel.
Artikel 21 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis: “Wij geloven dat Jezus Christus een eeuwig Hogepriester is naar de orde van Melchizedek, wat God met een eed heeft bevestigd. Hij heeft Zichzelf in onze plaats voor zijn Vader gesteld, om door volkomen voldoening diens toorn te stillen. Daartoe heeft Hij Zichzelf aan het kruis geofferd en zijn kostbaar bloed vergoten, om ons te reinigen van onze zonden, zoals de profeten hadden voorzegd.”[1]
Het is juist de betaling voor onze eigen zonden die al meer uit beeld raakt in de ontwikkeling van de theologie in ons land. Het is bijvoorbeeld Reinier Sonneveld die al meer de verzoening door voldoening is gaan aanvallen. Al meer op een harde toon.[2]
Het is Paas die in 2023 een boek schrijft waarin hij duidelijk maakt dat voor de moderne mens het niet meer werkt als je de boodschap brengt dat Christus de straf voor onze zonden gedragen heeft. Dat je geroepen bent om je te bekeren en je schuld te belijden en dat je dan mag weten dat Christus offer er ook voor jou was. Volgens Paas werkt deze boodschap nu niet meer en moeten we dus naar een andere boodschap. Op een andere manier mensen tot Christus brengen. Een boodschap die wel aanspreekt.
Die boodschap heeft hij in zijn nieuwste boek nu uitgewerkt. Het doel van het boek is om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Om zo te schrijven dat mensen die de Bijbel en het geloof in Christus niet kennen dat kunnen begrijpen. Paas wil het christelijke geloof voor deze mensen aanbevelen. Zijn boek is veel uitnodigender geschreven als de boeken van Sonneveld en zullen daardoor ook veel meer aanspreken in invloed hebben. Hij laat in prachtige beschrijvingen zien dat de vrede van Christus echt zo goed en zo mooi is. Dat die vrede die er op de nieuwe aarde zal zijn ook intens is en dat de zonde dan geen enkele invloed meer zal hebben. Die vrede heeft bij hem alles met Christus te maken, maar hoe heeft Christus voor die vrede gezorgd?
De weg naar de vrede
Voor Paas is Christus de weg naar de vrede en is Hij als persoon onze vrede. Dat klinkt ons vertrouwd in de ore. Hoe doet de Here Jezus dit in het boek van Paas?
Hij kiest voor een bepaald beeld dat in de Bijbel gebruikt wordt. Het beeld van de bemiddelaar. Juist het kiezen van een bepaald beeld maakt al duidelijk dat er een omgang met de Bijbel is die vreemd is. Hij schrijft dat er meerdere beelden in de Bijbel zijn als het om verzoening met God en mensen gaat. Hij laat zien dat er ook het beeld van het offer is als het om verzoening en om Christus gaat. Als hij dat heeft aangewezen schrijft hij het volgende: “Het beeld dat hier wordt opgeroepen is dat van twee partijen die tot elkaar komen. God biedt Jezus aan als het perfecte 'offerdier’ waarmee mensen zich met hem kunnen verzoenen, en andersom offert Jezus zichzelf op uit naam van alle mensen. Hij brengt vrede met zijn bloed aan het kruis (Kolossenzen 1:20).”[3]
Hierop volgt dan de volgende heel ontdekkende zin: “Die ‘offertaal’, compleet met alle verwijzingen naar bloed spreekt de meesten van ons niet echt aan, en we voelen waarschijnlijk niet meer goed aan hoe deze metafoor beleefd werd door mensen in die tijd, toen offers heel gewoon waren.”[4]
Zo wordt in een zin wat de Geest ons over Christus vertelt als het Lam van God die onze zonden moest dragen en daarvoor betalen uit het evangelie van de vrede weggehaald!
Volgens Paas moeten we in onze tijd naar voren brengen dat Jezus het was die de machten van het kwaad en het onrecht weerstaan heeft. Hij heeft niet aan die machten toegegeven. Zelfs niet toen duidelijk werd dat Hij als rechtvaardig mens op het kruis zou eindigende als Hij niet een beetje toegaf. Hij heeft het onrecht tot in de dood weerstaan. Hij is opgestaan en dat maakt duidelijk dat er toekomst is. Dat God een toekomst door Jezus opent die vol van vrede is. We worden nu geroepen om volgelingen van Jezus te zijn. Om zo op weg te zijn naar die toekomst vol van vrede.
Om dit de boodschap is die Paas wil uitdragen kiest hij voor wat hij noemt het visioen van de profeten en neemt hij zijn uitgangspunt niet in Genesis 1-3.
Hier wordt duidelijk dat de Bijbel gelezen wordt als een boek waaruit jezelf dingen kunt kiezen. Het is niet nodig om de hele Schrift in rekening te brengen. Je kiest er uit wat voor jou goed lijkt en de mens van vandaag aanspreekt. Dat betekent dat je je eigen uitleg van de Gods Woord geeft, terwijl de Geest zelf zo duidelijk zegt dat de Schrift niet op een eigenmachtige manier uitgelegd mag worden. Juist omdat we in de Bijbel geen visioenen van mensen vinden, maar het Woord van de Geest er vinden. Niet alleen in delen die ons aanspreken maar in het hele Woord van God.[5]
De verzoening door voldoening wordt in het evangelie van vrede zoals dit door Paas beschreven wordt helemaal aan de kant geschoven, terwijl dit door de Geest in het Woord zo duidelijk naar voren komt.[6]
Is dit iets wat niet zo belangrijk is? Nee, het raakt het hart van het evangelie. Het doet ook zeer als je deze ontwikkeling die bij de echte Christus weg beweegt ziet. Vooral als je ziet dat de Theologische Universiteit Utrecht/Kampen, waar Paas hoogleraar missiologie is, rondom dit boek 9 mei een feestelijke bijeenkomst organiseert. Hiermee wordt de Bijbelse leer van de verzoening doordat Christus voor ons betaald heeft en de straf voor ons in onze plaats gedragen heeft naar het graf gebracht. Zelfs door feestelijk daarvan afscheid te nemen. Dit gebeurt terwijl ongeveer 35 jaar geleden o.a. vanuit deze universiteit en vanuit de kerken die deze universiteit er terecht een sterke stem klonk toen in kerkelijk Nederland er een proefschrift aan de Vrije Universiteit werd verdedigd waarin geschreven werd dat Christus niet voor ons betaald had aan het kruis. Dat zijn kruisdood bedoeld was om de mensen te schokken en ze zo te laten zien dat er bekering nodig is. Dat nodig is om Christus te volgen, omdat Hij volgehouden had aan het kruis als een rechtvaardig mens. De man die dit proefschrift toen schreef en verdedigde was Herman Wiersinga. Hij verdedigde in 1971 een proefschrift onder de titel: De verzoening in de theologische discussie.[7]
Het hart van het evangelie
Dit boek zorgde voor een grote schok. Dat begon al voor de promotie waarop Wiersinga zijn proefschrift verdedigde. Om dat te laten zien hier een aanhaling dat iets van die geschiedenis beschrijft: “Op 15 januari 1971 promoveerde de Amsterdamse studentenpredikant Herman Wiersinga op een studie over de verzoening. Daarin nam hij afstand van de opvatting over de satisfactie (verzoening door voldoening RV) zoals deze in het spoor van Anselmus een had gekregen in de drie Formulieren van Enigheid en derhalve ook in de vigerende (heersende RV) opvatting in de Gereformeerde Kerken was. Hij meende op bijbelse gronden te kunnen aantonen dat het in de verzoening niet ging om het stillen van de toorn Gods, maar om een subjectief gebeuren. De moord op Christus brengt een schokeffect teweeg: mensen worden geconfronteerd met het bloed dat aan hun handen kleeft. Daardoor komen ze tot berouw en bekering, en door deze bekering komt het tot verzoening tussen God en mens. N. H. Ridderbos, dat jaar decaan, was pijnlijk getroffen door de dissertatie van Wiersinga en riep zijn collegae tijdens het kerstreces bij elkaar. …. De eerste bijeenkomst eindige in een impasse. Ridderbos schreef daarom op de morgen van de promotie een tweede extra vergadering van het College van Hoogleraren uit. Zijn voorstel was dat Wiersinga een verklaring zou afleggen waarin deze het experimenteel karakter van zijn werk zou onderstrepen. De faculteit bleek niet bereid deze weg in te slaan. Ridderbos trok zijn conclusie en verscheen niet op de promotieplechtigheid.”[8]
Uiteindelijk hebben de Gereformeerde Kerken (Synodaal) de leer van Wiersinga veroordeeld[9], maar hem als predikant zijn gang laten gaan al bleef hij deze opvatting uitdragen.
We hebben hier echt te maken met een ander evangelie. Het is ook niet zo dat we een leer van Anselmus aanhangen. De Geest leert ons in Gods Woord zelf dat Christus naar de wereld gekomen is om voor Gods toorn tegen onze zonden te dragen. Om vanuit dit geweldige dan ook door de Geest al meer volgens Gods wil in liefde voor Hem en de naaste te leven. Om rechtvaardig te leven en de vrede met God en mensen zoeken juist door gewassen te zijn door het bloed van Christus.
Dat het juist het hart van het evangelie raakt als je de verzoening door voldoening aan de kant schuift, zie je zo duidelijk in het evangelie dat de Geest ons in het Woord laat horen. Het gaat namelijk om het evangelie en niet om een versie van het evangelie dat wij kunnen kiezen. Dat zie je de hele Bijbel door. Ik geef nu een voorbeeld waarin ook de inhoud van het evangelie duidelijk omschreven wordt. Dat is een gedeelte uit 1 Korinthe 15. Paulus schrijft daar heel duidelijk tegen mensen die als eigen versie van het evangelie hebben dat Jezus niet met Zijn lichaam is opgestaan. In dit hoofdstuk lezen we ook: “Verder maak ik u bekend, broeders, het Evangelie, dat ik u verkondigd heb, dat u ook aangenomen hebt, waarin u ook staat, waardoor u ook zalig wordt, als u eraan vasthoudt zoals ik het u verkondigd heb, tenzij dat u tevergeefs geloofd hebt. Want ik heb u ten eerste overgeleverd wat ik ook ontvangen heb, dat Christus gestorven is voor onze zonden, overeenkomstig de Schriften, en dat Hij begraven is, en dat Hij opgewekt is op de derde dag, overeenkomstig de Schriften.” Vs 1-4
Bij dat evangelie hoort ook dat Christus voor onze zonden gestorven is! Wanneer je dit leest vanuit de eenheid van Gods Woord, wordt duidelijk dat o.a. Jesaja 53 de achtergrond van deze woorden is. Dan wordt zo duidelijk! dat het “voor ons” van 1 Korinthe 15:3 betekent dat Christus de straf in onze plaats gedragen heeft. De straf die wij verdiend hebben, was op Hem. Hij droeg die straf weg voor wie met hun leven en schuld tot Hem vluchten. Het is duidelijk dat de woorden “voor onze zonden” in 1 Korinthe 15 niet betekenen dat Christus door onze zonden de dood is ingegaan. Het gaat hier niet om een beschuldiging, maar om het verlossende werk van Christus voor de gelovigen! Christus sterft niet alleen door onze zonden, maar neemt door Zijn dood juist de straf voor de zonden van de gelovigen weg. Het draagt namelijk de straf die ons de vrede brengt! Hij is het die de schuld wegneemt, omdat Hij zich als schuldoffer gegeven heeft voor de gelovigen. Christus droeg de straf voor anderen om hen door Zijn dood daarvan te bevrijden. De belijdenis dat Christus in onze plaats de straf gedragen heeft, is onmisbaar voor het echte evangelie van de vrede.
Christus plaatsvervangend lijden, is een onmisbaar onderdeel van het evangelie. Het is onopgeefbaar! Net zoals Zijn opstanding uit de dood. Het is ook zo’n geweldige blijk van Gods liefde voor zondaren!
Tom Wright – Nieuwe perspectief op Paulus
We lezen bij Paas gedachtes die ook bij N.T. Wright en het nieuwe perspectief op Paulus sterk naar voren komen. Het gaat uiteindelijk alleen om Christus als Koning en over Gods verbondstrouw zonder dat er het dragen en stillen van Gods toorn tegen onze zonden is. Daardoor verdwijnt de verzoening door voldoening en blijft alleen de overwinning op de machten, op de duivel over. Ds. M. Klaassen verwoordt de kritiek op deze gedachten heel voorzichtig zo: “Het ‘New Perspective on Paul’ – onderzoek heeft terecht aandacht gevraagd voor het ‘horizontale’ aspect van de rechtvaardiging, haar sociologische en ecclesiologische functie: Hoe kunnen heidenen toegang verkrijgen tot het volk van God? M. Garcia betoogt daarom terecht: “’The social and theological Jews-Gentile challenge of the first century may not have been the sum-total of the justification question as Paul adressed it, but it was the principal historical context for his working that question out.’ Dat is de blijvende winst die dit nieuwe perspectief heeft opgeleverd. De ingrijpende reductie van de betekenis van de rechtvaardiging binnen deze benadering is echter problematisch. Rechtvaardiging is niet langer het beslissende gebeuren waarbij God de mens om Christus’ wil rechtvaardig verklaart; het is meer een proces dat de voortgaande verbondsverhouding tussen God en mens aanduidt waarbij God zich verplicht Zijn verbondsvolk te redden en de gelovige verplicht is in gehoorzaamheid te leven om de verbondsrelatie met God in stand te houden. Zo dreigt echter de primair soteriologische functie van de rechtvaardiging naar de achtergrond te verschuiven. Het ‘old perspective’ van de rechtvaardiging voorop te stellen, is hierin zo oud als Paulus zelf. Dit ‘perspectief’ vindt vandaag nog steeds steun van diverse nieuwtestamentici die kritisch staan tegenover het nieuwe perspective op Paulus.”[10]
Ook hier verdwijnt de verzoening door voldoening. Christus is niet meer het Lam van God dat in onze plaats sterft en de straf die we verdiend hebben wegdraagt.
Dit heeft volgens mij ook alles te maken met hoe er naar het begin van de geschiedenis van de wereld gekeken wordt. Was er een tijd waarop het op de aarde helemaal goed was? Heeft de HEERE de aarde en ook de mens helemaal goed geschapen? Of was er vanaf het begin het kwaad, de dood, het recht van de sterkste? Zijn wij als mensen niet volledig verantwoordelijk voor al het verkeerde op aarde? Is het kwaad en de zonde door ons de wereld ingekomen en staan we allemaal schuldig voor God? Is onze eigen schuld de oorzaak voor al de ellende op aarde? Als we een evolutietheorie volgen staan we niet volledig schuldig tegenover God. Dan is het logisch dat Christus niet in onze plaats de straf die wij verdiend hebben moest dragen. Het aanvaarden van een evolutietheorie tegenover wat de HEERE ons zelf in Genesis 1-3 vertelt verzwakt en vervormt de boodschap van de HEERE. Zorgt ervoor dat er een theologie ontstaat die de leer van de rechtvaardiging verzwakt of aan de kant schuift.[11]
Eigen Godsbeeld
Als je vanuit je eigen keuzes wat vanuit de Bijbel aanspreekt gaat denken, ga je jouw eigen Godsbeeld maken. Dan laat je je niet je leven lang corrigeren door wat de Geest in het Woord zegt. Je ziet ook in het boek van Paas er een eigen Godsbeeld ontstaat dat dan eigenlijk op bepaalde punten het Woord van God zelf wil corrigeren. Dan wordt de geest van de tijd, het aansprekend maken van het evangelie voor mensen in onze eigen tijd beslissend. Dat je zie o.a. heel duidelijk aan het einde van het boek. Daar schrijft Paas op een veel voorzichtiger manier dan Sonneveld eerder, over het oordeel dat aan het einde van de geschiedenis van deze zondige aarde zal plaatsvinden dit: “Jezus heeft het in zijn verhalen over mensen die buiten de feestzaal terecht komen, en regelmatig vind je in het Nieuwe Testament dat er een mogelijkheid is om ‘verloren’ te gaan (Matteus 5:29; 1 Korinthe 1:18, enzovoort). Verloren gaan is blijkbaar: buitengesloten worden uit het vrederijk.
Voor altijd? Tijdelijk? Als opvoedingsmaatregel?
Hier kom je al snel weer terecht in speculatie. Wij weten niet zoveel over wat er aan de andere kant van de waterval gebeurt. Laat ik proberen er toch iets over te zeggen.
Met ‘eeuwige straf’ heb ik moeite, omdat ik niet zie hoe dat te verenigen is met een God van vrede. Ik bedoel niet dat een God van vrede nooit zou kunnen oordelen; dat lijkt me eerder een sentimentele dan een vredelievende gedachte. Maar het punt is: Gods oordeel is deel van zijn liefde. Oordeel is recht doen met het oog op vrede. Oordeel is alleen recht als het geopend is naar verzoening en vreugde. Is dat te rijmen met een altijddurend oordeel zonder kans op verzoening en vreugde? Ik zie niet hoe dat een rechtvaardig oordeel kan zijn in bijbelse zin. Gods vredestichtende liefde kan oordelen en zal oordelen, maar zij kan niet oordelen zonder ophouden. Dat zou geen recht doen aan de God van de vrede.”[12]
Vooral dit laatste maakt duidelijk hoe hier vanuit een eigen Godsbeeld geredeneerd wordt en Gods eigen openbaring niet het laatste woord heeft. Dat blijkt ook uit wat dan volgt: “Wat vaak het ‘laatste oordeel’ wordt genoemd, kan in mijn ogen daarom alleen het voorlaatste oordeel zijn. Dat wil zeggen: niet alleen ‘oordeel is het eindpunt van de geschiedenis, maar vrede. Dan zal God alles in allen zijn’ (1 Korintiërs 15:28.”[13]
Dan komen we toch weer uit bij de alverzoening. Uiteindelijk is er de redding voor iedereen. Ook deze gedachte is tegen Gods eigen Woord is. Het laatste oordeel wordt ons in de Bijbel echt als het laatste oordeel voorgehouden.
Christus’ werk meer dan straf dragen
Er wordt regelmatig de indruk gewekt dat wie leert dat Christus de straf in onze plaats gedragen heeft en zegt dat Christus verzoening heeft verdiend door te voldoen aan de toorn van God over onze zonden dus zegt dat het alleen maar om een persoonlijke zaak gaat.
Dat is niet waar! Dat is een karikatuur. Dat zie je al meteen als je bijvoorbeeld naar de Heidelbergse catechismus gaat kijken. In de Catechismus wordt heel duidelijk geleerd dat Christus voor de gelovigen verzoening met God verdiend heeft door te betalen voor onze zonden. Maar dan wordt al in Zondag 1 gezegd dat Christus werk er ook voor heeft gezorgd dat Christus uit alle macht van de duivel verlost heeft.[14] Ook daar gaat het om de verlossing uit alle machten die op ons afkomen om voor jezelf en voor verkeerde dingen te leven. Het is niet waar dat het lijden van Christus in onze plaats ervoor zorgt dat het de gelovigen alleen om een leven knus met God gaat en wij niet meer echt rechtvaardig willen leven op deze wereld. Dat wil je vanuit de verlossing juist al hoe meer. Ook dat wordt in Zondag 1 al beleden. Daar wordt al over het werk van de Geest gesproken dat Christus ons wil geven om een nieuw leven te leiden.[15] Een leven dat dus betekent dat we al meer in liefde voor God en onze naaste willen leven. Al meer vanuit Christus als onze vrede juist ook omzien naar onze naaste.
Dat is ook al meer met Christus als de Koning van ons leven. Dit brengt mij bij het punt dat de suggestie steeds weer gewekt wordt dat wie leeft vanuit de verzoening door voldoening aan het koningschap van Christus niet genoeg aandacht geeft. Dat is echt iets wat totaal niet klopt. Als ik alleen aan ons land denkt was er juist heel veel aandacht voor dat Koningschap van Christus over het hele leven. Daarbij hoef ik alleen maar te wijzen naar Abraham Kuyper, Klaas Schilder en Jochem Douma. Er is geen duimbreed van het leven dat niet onder het gezag van Koning Jezus Christus staat. Dat hebben o.a. deze drie mannen steeds weer uitgedragen zonder om iets af te doen van Christus die voor ons de straf gedragen heeft, zonder iets af te doen van Christus die voor ons de prijs van onze schuld betaald heeft.
Daarbij komt wel iets anders. Juist bij Paas, Sonneveld en Wright hoor je veel over het Koningschap van Christus. Toch valt het me op dat als het dan om wil van God gaat voor ons gewone leven nu gaat er geen duidelijk stelling genomen wordt in ethische zaken. Dat zelfs bepaalde ontwikkelingen in de wereld van vandaag in ethische zaken die tegen de Schrift ingaan goedgekeurd worden. Alsof dat het Koningschap van Christus niet zou raken. Dan wordt de mens met eigen gevoelens weer bepalend. Als mensen dat als goed voelen dan moeten wij dat feestje niet verstoren. Dat zou dan de vrede raken die Christus geeft. We moeten bedenken dat Christus de Koning is echt over ons hele leven. Dat Hij Gods wil zoals gegeven in Gods Woord beslissend is en blijft.
Dan op dit punt nog een laatste ding voor dit artikel. Wie naar Christus vlucht voor verzoening voor eigen schuld, gelooft ook dat Christus offer voor een verlossing zorgt die de hele wereld raakt. Die gelooft ook wat we in Romeinen 8 lezen: “Want ik ben ervan overtuigd dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid die aan ons geopenbaard zal worden.
Met reikhalzend verlangen immers verwacht de schepping het openbaar worden van de kinderen van God. Want de schepping is aan de zinloosheid onderworpen, niet vrijwillig, maar door hem die haar daaraan onderworpen heeft, in de hoop dat ook de schepping zelf zal bevrijd worden van de slavernij van het verderf om te komen tot de vrijheid van de heerlijkheid van de kinderen van God. Want wij weten dat heel de schepping gezamenlijk zucht en gezamenlijk in barensnood verkeert tot nu toe.
En dat niet alleen, maar ook wijzelf, die de eerstelingen van de Geest hebben, ook wijzelf zuchten in onszelf, in de verwachting van de aanneming tot kinderen, namelijk de verlossing van ons lichaam.
Want in de hoop zijn wij zalig geworden. Hoop nu die gezien wordt, is geen hoop. Immers, wat iemand ziet, waarom zou hij dat nog hopen? Maar als wij hopen wat wij niet zien, dan verwachten wij het met volharding.” Vs 18-25
Maar dat kan niet zonder verzoening door voldoening! Het is een verkeerd beeld dat wie zo volgens de Schrift met Christus leeft alleen voor zichzelf leeft. Gods kind wil juist voluit vanuit Gods vrede leven en er voor de naaste zijn, omdat het geweldige perspectief dat we in Romeinen 8 lezen hem of haar daartoe stimuleert.
Slot
Een belangrijke vraag is hoe christelijk Nederland hierop zal reageren. Is er de schok zoals in 1971? Of komen we niet verder dan de uitspraak: Er zou nog wel meer over te zeggen zijn. Of zoals in de recensie van Jos Douma alleen maar een juichkreet.[16] Begraven we Christus werk waarmee Hij uit liefde alleen de toorn van God tegen onze zonden gedragen heeft? Doen we Christus die oneer aan?
Ik zeg hier wel een ding bij. We kunnen en moeten kritiek hebben, maar dat mag ons niet tevreden op eigen stoel en in eigen kring laten zitten. Bij Christus’ evangelie hoort ook om er actief op uit te gaan de wereld in met het echte evangelie! Laten onze schoenen geschoeid zijn met de bereidheid van het evangelie van de vrede! Zie Efeze 6:15
[1] In onze belijdenisgeschriften belijden we ook op andere plaatsen Jezus offer als betaling en voldoening o.a. in: Vraag en antwoord 12,13,14,16,40,79 van de Heidelbergse Catechismus; Artikel 20 en 34 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis en Dordtse Leerregels II,1,2,3
[2] De ontwikkeling bij Sonneveld naar een al overtuigde mening kun je vinden als je naaste elkaar legt in chronologische volgorde:
In: Keller, T 2014 Centrum- kerk p.45-50 Van Wijnen Franeker.
Sonneveld, R. 2018 Het vergeten evangelie Buijten & Schipperheijn Amsterdam
Sonneveld, R. 2025 Het einde van de hel KokBoekencentrum Uitgevers Utrecht
[3] Paas, Stefan 2025 De weg van de vrede p. 100 KokBoekencentrum Uitgevers Utrecht.
[4] Paas a.w. p 100
[5] Zie o.a. 2 Timotheüs 3:14-17; 2 Petrus 1:16-21
[6] Zie o.a. de artikelen die ik eerder schreef: https://avgt.nl/christus-stierf-voor-onze-zonden-i/
https://avgt.nl/christus-stierf-voor-onze-zonden-ii/
[7] Wiersinga, H. 1971 De verzoening in de theologische discussie J.H. Kok Kampen
Enkele boeken die hierover geschreven zijn:
Ridderbos, H. 1972 Zijn wij op de verkeerde weg? J.H. Kok BV Kampen.
Wentsel, B. 1973 Hij voor ons, wij voor Hem J.H. Kok Kampen.
Generale Synode Gereformeerde Kerken 1977 Verzoening met God en mensen J.H. Kok Kampen.
Wiersinga, H. 2026 Verzoening als affaire Uitgeverij Kok Utrecht
[8] Aalders, M. 2005 125 jaar Faculteit der Godgeleerdheid aan de Vrije Universiteit p. 295,296 Meinema Zoetermeer
[9] Generale Synode Gereformeerde Kerken 1977 Verzoening met God en mensen J.H. Kok Kampen.
[10] Klaasen, M 2013 In Christus rechtvaardig p. 379 Labarum Academic Uitgeverij de Banier
Zie hiervoor o.a. ook: Gathercole, S. 2017 Defending Substitution: An Essay on Atonement in Paul Baker Academic: Grand Rapids.
[11] Zelf heb ik over dingen geschreven in: Visser, Rob Gelukkig geen mythe 2017 Tesselaren Staphorst
[12] Paas a.w. p.258,259
[13] Paas a.w. p. 259
[14] Vraag en antwoord 1: “Dat ik met lichaam en ziel, in leven en in sterven, het eigendom ben, niet van mijzelf, maar van mijn trouwe Heiland Jezus Christus. Want Hij heeft met Zijn kostbaar bloed voor al mijn zonden betaald en mij uit alle macht van de duivel verlost.”
[15] In Zondag 1 belijden we ook dit: “Daarom geeft Jezus Christus mij door Zijn Heilige Geest ook zekerheid van het eeuwige leven en maakt mij van harte bereid om voortaan voor Hem te leven.”
[16] https://www.levenindekerk.nl/2025/04/13/de-weg-van-vrede-en-het-koningschap-van-christus/