WAAR ZIJN WE MEE BEZIG?
Inleiding
Je leeft. Je leest. Je leeft in een bepaalde tijd. Je bent als gelovige ook kind van je tijd. Zonder dat de tijd en de geest van de tijd jouw God is. Je bent dominee, je houd je bezig met onderwijs en begeleiding van theologische studenten.
Je bent intensief bezig met het luisteren naar wat de HEERE in Zijn Woord, de Bijbel zegt. Vandaaruit zie je God werken in de natuur, in de geschiedenis, in je eigen leven. Ik zie ook hoe mensen het moeilijk vinden om steeds duidelijk voor ogen te hebben wat de Bijbel is. Dat er allerlei theorieën en gedachten zijn over hoe je Bijbel moet lezen. Er is zoveel onzekerheid als het hier over gaat. Ok in de theologie zijn er steeds weer andere gedachten en theorieën. In onze tijd moet je vooral niet zeker zijn als het gaat om het lezen van de Bijbel. Dan ben je arrogant, te zeker van jezelf. Dan gebruik je de Bijbel als machtsmiddel en dat mag zeker niet. Er wordt zelfs wel voor gepleit om de Bijbel niet te gebruiken als je met mensen in gesprek bent want dan zou de ander in de hoek duwen en je zou jouw betekenis van wat er in de Bijbel staat op een ander drukken.
Als je de Bijbel gebruikt moet het zo zijn dat de ander daar inspiratie uit put op zijn of haar eigen manier. De Bijbel is een vaag boek geworden wat je vanuit jouw eigen ervaring een eigen betekenis kan geven.
Dat is de wereld waarin we leven. In zo’n wereld leef je en lees je ook boeken over de achtergrond waardoor mensen de Bijbel zo zijn gaan leven. Hoe er vanaf de 18e eeuw een geweldige verandering gekomen is hoe mensen naar de Bijbel kijken en die zijn gaan lezen of juist niet meer. Over wat de Bijbel is heb ik in het laatste jaar dat ik deel van de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt was een boek geschreven onder de titel: De HERE spreekt ons aan. Een boek dat juist positief wil laten zien hoe God de Bijbel ons gegeven heeft als een prachtig geschenk. De Bijbel als de zuivere stem van God voor alle tijden.
Na het lezen van het boek Theologie en hermeneutiek van Ad Prosman is er iets dat ik nu naar voren wil brengen. In het verlengde van het eerdergenoemde boek.
Mens wie denk je wel dat je bent?
Wat is het dat de manier van omgaan met de Bijbel vanaf de 18e eeuw al meer gaat bepalen? Met allerlei variaties. Met steeds weer andere gedachten? Dat is de mens! Ons verstand, ons gevoel, hoe wij tegen de geschiedenis, hoe wij tegen de taal en de werkelijkheid aankijken. Het boek van Prosman is een goede gids om dat te ontdekken. Ik ga nu niet op deze gedachten en theorieën in. Ook niet op de personen die daarmee zijn gekomen. Het is wel opvallend dat heel invloedrijke personen op dit punt die nu veel invloed hebben zelf niet gelovig waren. Personen die dat ook heel duidelijk hebben laten weten. Zoals Gadamar en Ricioer.
Het gaat mij er nu om dat de mens met zijn theorieën komt en aangeeft dat je de Bijbel op allerlei manieren kan lezen. Dat de Bijbel ook op allerlei manieren uit te leggen is. Voor velen is een ding duidelijk dat we de Bijbel niet meer kunnen lezen zoals dit tot en met de 18e gedaan werd. Als de zuivere stem van God. Als de stem die Gods ene geluid laat horen. De stem van hem die de Waarheid is. Dat heeft niets te maken met afstandelijk, met koud zijn. Het gaat om de ene warme stem van God die door Christus ons roept om kind van God te zijn. Om God als Vader te kennen. Om je zo aan hem en Zijn wijsheid en genade toe te vertrouwen.
Wij als mensen moeten zelf uitmaken wat de Bijbel is en hoe wij die lezen. Onze wijsheid, onze emotie, ons levensgevoel moet op de troon zitten. Of in ieder geval moet ik de Bijbel zo kunnen lezen en dan mag de ander niet zeggen dat je de Bijbel niet als Gods Woord op waarde schat. We moeten elkaar aanvaarden zoals wij lezen. Dat betekent dus dat onze wijsheid op de troon zit. Hoe verdraagzaam we het ook formuleren.
Probeer je nu eens in te denken dat de enige God, die in en ingoed is, iets tegen je zegt. Hij laat je zien wie Hij is, wat Hij gedaan heeft en wat de goede weg door het leven is. Maar jij zegt als klein schepseltje: Ik zie het anders. Of: Ik interpreteer het op mijn manier zodat het ook voor mij in mijn tijd aanvaardbaar en inspirerend is.
Wat zijn we dan een arrogante personen! Dan doen we niet anders als wat Adam en eva als onze voorouders bij de zondeval deden. Wat voor mooie en vrome woorden en theorieën we ook maar gebruiken. Het is eigenlijk te gek voor woorden dat wij het beter weten dan de HEERE die onze Schepper is. Beter dan Jezus Christus die Zijn Geest gegeven heeft die ok de Bijbel als Gods Woord gegeven heeft. Eigenlijk schuiven we onder vrome woorden de HEERE aan de kant. Vaak met woorden als dat de Bijbel 100% Goddelijk en menselijk is. In de praktijk lijkt het menselijke het dan te winnen. Dan wordt de Bijbel in de praktijk al minder goddelijk en al meer menselijk zodat we de Bijbel naar onze hand en onder onze kritiek kunnen zetten. Daarbij komt dan vaak een beroep op de wetenschap. Daarover u iets meer.
Wetenschap
De Bijbel zou in de wetenschap anders behandeld moeten kunnen worden als op de kansel. Voor het geloof zou de Bijbel iets anders zijn dan voor de wetenschap. Dat laatste zou ook moeten gelden voor de theologie. Het is een baken in zee dat aan allerlei universiteiten de theologie verdwijnt, zelfs als het religiewetenschappen wordt genoemd. Het laatste wijst er al op dat het niet meer om Gods spreken gaat maar over hoe wij over religie denken en voelen. Zelfs dan houdt het geen stand aan universiteiten.
Theologie, geloof is toch niet wetenschappelijk? Als je daar eens goed over nadenkt dan zie je hier een stuitende arrogantie, een stuitende hoogmoed bij ons als mensen. Wij zullen uitmaken wat waar is. Echt stuitend als je dan naar de HEERE kijkt. Gods volk dacht kritiek op de HEERE en Zijn betrouwbaarheid te moeten hebben en een deel van Zijn antwoord is: “Weet u het niet? Hoort u het niet? Is het u vanaf het begin niet bekendgemaakt? Hebt u niet gelet op de fundamenten van de aarde? Hij is het Die zetelt boven de omtrek van de aarde, waarvan de bewoners als sprinkhanen zijn. Hij is het Die de hemel uitspant als een dunne doek en uitspreidt als een tent om in te wonen. Hij is het Die vorsten maakt tot niets, rechters van de aarde maakt tot leegheid. Ja, zij zijn niet geplant, ja, zij zijn niet gezaaid, ja, hun afgehouwen stronk wortelt niet in de aarde. Ook als Hij op hen zal blazen, zullen zij verdorren, en een storm neemt hen weg als stoppels. Met wie zou u Mij willen vergelijken, of aan wie ben Ik gelijk? zegt de Heilige. Sla uw ogen op naar omhoog, en zie Wie deze dingen geschapen heeft; Hij is het Die hun leger voltallig tevoorschijn brengt, ze alle bij name roept door Zijn grote vermogen en Zijn sterke kracht; er ontbreekt er niet één. Waarom zegt u dan, Jakob, en spreekt u, Israël: Mijn weg is voor de HEERE verborgen en mijn recht gaat aan mijn God voorbij? Weet u het niet? Hebt u het niet gehoord? De eeuwige God, de HEERE, de Schepper van de einden der aarde, wordt niet moe en niet afgemat. Er is geen doorgronding van Zijn inzicht.” Jesaja 40:21-28
Denk ook eens aan wat de Geest zegt in Romeinen 11: “O, diepte van rijkdom, zowel van wijsheid als van kennis van God, hoe ondoorgrondelijk zijn Zijn oordelen en onnaspeurlijk Zijn wegen! Want wie heeft de gedachten van de Heere gekend? Of wie is Zijn raadsman geweest? Of wie heeft Hem eerst iets gegeven en het zal hem vergolden worden? Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen. Hem zij de heerlijkheid, tot in eeuwigheid. Amen.” Vs 33-36
Is wetenschap alles wat volgens ons menselijk verstand, volgens ons menselijk gevoel, volgens onze taal en onze gedachten over de werkelijkheid mogelijk is? Wat zijn we dan arm en armzalig bezig. Dan is in ieder geval zeker dat we ernaast zitten en onze gedachten zorgen voor onwaarheid. De HEERE laat ons Zijn wijsheid en Zijn werk in de Bijbel zien en dat zou geen werkelijkheid zijn? O, hoogmoedige mens. De theoloog die zo denkt is geen theoloog maar een mernsoloog die niet verder dan de schepping kijkt en de Schepper negeert. Je negeert dan ook Jezus Christus als de Verlosser, God en Koning. Dan toch zeggen dat je wetenschappelijk bezig bent, is jezelf en anderen bedriegen.
Opdracht voor de theologie
Wat is als je hierover nadenkt nu de opdracht voor de theologie in onze tijd. Hoe kan theologie echt wetenschappelijk zijn? Dat kan alleen als we de Bijbel voor 100% serieus nemen als Gods betrouwbare Woord.
Ook in onze gereformeerde theologie is het nog vaak zo dat we ons niet helemaal durven uitspreken. We laten ons vaak nog terughouden vanwege hoe er in het brede land van de theologie gedacht wordt. We komen vaak met vage dingen en zeggen niet voluit wat de HEERE in Zijn Woord zegt want dat ligt voor mensen in onze tijd gevoelig. Dan tellen we in het land van de theologie niet meer mee. Dit laatste is lijden omwille van Christus. We moeten niet denken dat we daaraan ontkomen.
Wat we nodig hebben is dat we onze tijd kennen. Dat we ontmaskeren waar wij als mensen op de troon van God gaan zitten of d troon met Hem willen delen. We zullen goed verantwoord vanuit de talen waarin de Bijbel geschreven is en goed op de hoogte van de tijd waarin dit gebeurde Gods Woord hebben te eerbiedigen en uitleggen. Hebben toe te passen op onze tijd. Dan laten we Gods Woord voluit spreken ook als dat tegen ons gevoel en verstand ingaat. Dat betekent dat het Woord van God beslissend is in alles omdat het van de HEERE zelf komt!
Laten we zo theologie bedrijven. Laten we zo bezig zijn in de academie en op de preekstoel. Samen eerbiedig en liefdevol buigen voor de HEERE die spreekt. Dat is dan niet achterhaald of achterlijk maar actueel en brood nodig.