WETEN WIJ MEER DAN PAULUS?
Ik was een van de deelnemers van het congres (29 SEPTEMBER 2017) waarop prof de Bruijne zijn opmerkelijke uitspraak deed dat wij op meerdere punten meer weten dan Paulus. Hij heeft niet gezegd dat we in alles meer weten dan Paulus. Er zijn volgens hem ook zeker punten waarover wij minder weten dan de apostel toen. Toch meent dr de Bruijne dat ook als het om ethische aanwijzingen in de Schrift gaat wij er rekening mee moeten houden en moeten verwerken dat wij meer weten dan Paulus. Zelfs zo dat hij tot de uitspraak komt: “ Daarmee zeg je wat Paulus „zich niet had kunnen voorstellen. Voor hem gold eenvoudig: tegennatuurlijke handelingen en begeerten moet je achter je laten. Maar beter dan de apostelen begrijpen wij dat homoseksualiteit een blijvende identiteitsdimensie kan zijn van een christen.” RD 1 oktober 2017
Kun je als gereformeerde met deze uitspraken uit de voeten?
We weten meer dan Paulus
Wanneer uitspraken als hierboven gedaan worden moet je altijd voorzichtig zijn. je hebt de neiging om heel ontsteld en fel te reageren. Hoe is het mogelijk dat er zo over het Woord van God gesproken wordt. Het Woord dat juist door het werk van de Geest aan en in je jou zo lief geworden. Het is op zichzelf niet verkeerd om te zeggen dat wij op zekere punten meer dan Paulus weten. We moeten goed bedenken dat Paulus een gewoon mens was. Hij was net als de andere apostelen geen zondeloos mens. Paulus schrijft zelf dat wij maar ten dele kennen. Hij schrijft zelf dat hij ook een zware strijd tegen de zonde in zijn leven heeft te voeren. Paulus verheft zich nergens boven andere mensen. Hij had ook nodig om een doorn in het vlees te krijgen om te blijven beseffen dat hij van Christus afhankelijk was en bleef.
We moeten goed bedenken dat Paulus niet God zelf is. Hij was ook een gebrekkig mens ook in de kennis die hij had. Dit zijn dingen die gezegd moeten worden om de mens Paulus niet te vergoddelijken. Toch is hiermee zeker niet alles gezegd. De uitspraak van dr de Bruijne gaat namelijk veel verder dan dit. Het gaat nu om dingen die Paulus als Bijbelschrijver gezegd heeft. Kun je ook daarvan zeggen dat wij meer dan Paulus weten?
We weten veel minder dan de Heilige Geest
Wat is het bijzondere van de mensen die de Heilige Geest in dienst neemt om het Woord van God op te schrijven? Hij neemt ze zo in dienst dat ze niet maar theologen zijn maar de stem van God zelf worden. Dat is wat hier in geding is. Waar de apostelen normatief spreken tot zelfs met een beroep op wat de drie-enige God zelf in de schepping gegeven heeft, zouden wij ons nog moeten afvragen of dit wel de norm voor ons vandaag is.
Het meer weten dan wat Paulus in de Bijbel schrijft, wordt dan ook het beter weten dan hij het wist. Wat erger is, is dat we het dan beter gaan weten dan de Heilige Geest. Als we over deze dingen spreken moeten we ook goed bedenken dat Paulus en andere Bijbelschrijvers van tijd tot tijd dingen zeiden of schreven waarvan ze de volle omvang niet van overzagen. Dat deed en doet de Geest wel! Het is de Geest die van ze gebruik maakt en zo Gods goede geboden voor ons leven geeft. De Geest gaf door o.a. Paulus de normen voor een leven vanuit Christus aan ons door. Dan is het logisch dat Paulus zich niet kan voorstellen dat de kerk later heel anders en zelfs tegen die gegeven geboden in gaat leven. Dan hebben we te maken met afval en verwerping van de woorden van de Geest zelf. Wanneer dat deel gaat uitmaken van gereformeerde hermeneutiek staat die hermeneutiek niet in dienst van het gereformeerde leven maar voor een excuus om van Gods Woord te kunnen afwijken. Hier staan grote dingen op het spel. Wij hebben ons altijd weer over te geven aan wat de Geest ons in het Woord leert. Al weten we vandaag op bepaalde punten meer dan de mens Paulus. Wij weten namelijk nooit meer dan de Geest en we weten het zeker niet beter dan Hem.
Het zal toch niet mogelijk zijn dat zo’n hermeneutiek welkom is aan de te vormen Gereformeerde Theologisch Universiteit?
2 oktober 2017
De Christelijke Gereformeerde Synode heeft besloten om niet mee te gaan met de vorming van Gereformeerde Theologische Universiteit samen met de opleidingen van de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Nederlandse Gereformeerde Kerken. Aan zo'n opleiding zou dit soort hermeneutiek een vaste plaats gekregen hebben. Het stemt dankbaar dat dit nu niet gaat gebeuren. Dit betekent dat er ook positief werk aan de winkel is. Dat we helder moeten laten zien wat echte gereformeerde hermeneutiek is en hoe ons dat helpt om met de vragen van onze tijd het Woord van God te lezen en tot klinken te brengen in ons leven vandaag en morgen.
12 Oktober 2017
REACTIE OP COLUMN VAN PROF DE BRUIJNE IN NEDERLANDS DAGBLAD VAN 13 JANUARI 2018
Een door de redactie verkorte versie hiervan is verschenen in het Nederlands Dagblad van 18 januari 2018. Hieronder vind je de versie zoals die naar de redactie gestuurd is.
DRONKEN VAN HERMENEUTIEK
Professor de Bruijne komt terug op zijn uitspraak dat wij meer dan Paulus weten. Toen hij deze uitspraak deed was ik er bij. Ik heb hem toen de vraag gesteld of hij Paulus nu niet meer een theoloog maakt als de stem van de Heilige Geest. Ik ben ook een van de schrijvers waarop de Bruijne in zijn column doelt.
Is deze column nu een waardevolle bijdrage in het gesprek? Ik meen van niet. Meerderen die kritiek op de uitspraak van de Bruijne hebben beweren niet dat wij op veel punten nu niet meer dan de mens Paulus zouden weten. Dat is het punt in geding niet. De grote vraag is of Paulus als hij als Bijbelschrijver geroepen wordt de waarheid schrijft. Zijn dat dan woorden van de Geest waar wij van hebben te leren?
Het voorbeeld dat de Bruijne noemt verbaast mij. Is wat Paulus daar schrijft een vrijbrief om geregeld flink te drinken? Wanneer mensen in het verleden zo met deze tekst zijn omgegaan is dat niet terecht. Voor een goede uitleg van een gedeelte in de Bijbel moet je je altijd afvragen wat de bedoeling was en wat de historische context was. Dat hebben professor de Bruijne en ik in onze tijd in Kampen ook ingepeperd gekregen. Dan is het allemaal niet zo moeilijk en vreemd waarom Paulus aan Timotheus schrijft: “Drink niet alleen maar water, doe er vanwege je zwakke maag en je andere kwalen wat wijn bij.” 1 Tim 5:23 We moeten goed bedenken dat het nog niet zo lang terug heel veel water niet zuiver was. Je kon makkelijk ziektes en maagklachten oplopen als je water uit een bron dronk. Het hielp vaak om een beetje wijn door het water te doen waardoor het alcohol schadelijke bacteriën dood maakte. Het was niet voor niets zo dat mensen als Calvijn vaak bier met een heel laag alcoholgehalte dronken in plaats van alleen water. Als je dus goed let op de historische achtergrond kun je deze woorden niet gebruiken om te zeggen dat mensen maar flink kunnen drinken. Paulus wijst Timotheus in zijn brieven er ook op dat hij geen mannen als ambtsdrager moet aanstellen die verslaafd aan wijn zijn.
Het is ook onterecht om hier over de verstaanshorizon van Paulus te spreken alsof hij hier aan Timotheus een slecht advies gegeven heeft maar daar niets aan kan doen omdat hij niet meer wist. Paulus wist dat zijn advies vaak een goede uitwerking had zonder dat hij waarschijnlijk wist waarom. Daar gaat het hier ook helemaal niet om.
Het bedenkelijke in deze hele column is vooral het laatste deel. Nu wordt een onwelwillende manier van omgaan met 1 Tim 5:23 gebruikt om te zeggen dat je dus ook allerlei andere uitspraken van Paulus moet zien als menselijk beperkte uitspraken. Hier wordt wel degelijk het gezag van Gods Woord aangetast. Ik heb hier geen ruimte om op al die voorbeelden die de Bruijne noemt in te gaan. Veel uitgebreider heb ik dit gedaan in een artikel: Een verbeterde versie? Je kunt dat vinden op: https://www.evangeliebelijden.nl/artikelen/een-verbeterde-visie
Laat ik wel twee voorbeelden noemen die de Bruijne ook behandeld heeft op de studiedag over hermeneutiek. Namelijk vrouw in het ambt en homoseksualiteit. Laten we eerlijk zijn dat het bij deze zaken niet alleen om woorden van Paulus gaat. Ook is hierbij ter sprake dat terugverwezen wordt naar de schepping. Niet als een gegeven dat toevallig in de schepping ligt maar dat de HERE vanaf het begin als de Schepper zo bedoeld heeft.
Het gebruik van 1 Tim 5:23 in deze column is een hele zwakke en verkeerde manier van omgang met de Schrift als je ziet hoe de Geest zelf ons leert met Gods Woord om te gaan. Om geen eigenmachtige uitleg te geven maar de hele Schrift in rekening te brengen. Het lijkt er op dat een bepaalde hermeneutische theorie dronken en blind maakt en dat de mens van de 21e eeuw zo gaat heersen over wat de Geest zegt. Pleit ik dan voor het absolute in de zin dat als dingen anders blijken te zijn dan ik vroeger dacht al mijn geloof verdwijnt? Nee. Ik pleit er voor dat we het Woord laten spreken over ons leven. Dat de HERE door Zijn Woord dat we echt serieus lezen en uitleggen absoluut gezag over ons leven laten hebben. Om ons zo steeds te veranderen, te bekeren, te vernieuwen. Dan weet ik op sommige terreinen van het leven meer dan de mens Paulus maar dan blijf ik altijd leerling van de Geest ook in de dingen die Paulus in opdracht van de Geest in Gods Woord heeft moeten opschrijven.