LIEFDEMAALTIJD
Mag je samen eten en/of samen Bijbelstudie doen op Zondag?
Naar aanleiding van enkele vragen over de invulling van de zondag ben ik eens wat beter gaan kijken naar het gebruik van de liefdemaaltijden in de kerk van de eerste eeuwen na Christus. De vragen gingen er over of het eigenlijk wel goed is om op zondag met een groep Bijbelstudie te doen. Ook de vraag of het wel goed is om op zondag als een wijk of in wisselende samenstellingen samen te komen. Eventueel zelfs samen te eten. Verstoort dat niet het karakter van de zondag als rustdag? Bij die vragen moest ik denken aan de eerder genoemde liefdemaaltijden en aan andere dingen die we in de Bijbel lezen. Laten we eens rustig hiernaar kijken.
Feestelijk
Wanneer we letten op de dienst in de tempel valt het op dat er sprake was van het belijden van je zonden in bijvoorbeeld de schuld en zondoffers. Ook heel duidelijk op de grote verzoendag. Toch neemt dat de blijdschap van het leven met de HERE niet weg. We lezen ook van feest. Er was grote blijdschap. De HERE riep Zijn volk vanuit het belijden van schuld en het eerbiedig luisteren naar Hem op om feest te vieren. Dat gold ook voor de sabbat. We krijgen wel eens het idee dat de sabbat in het Oude Testament een sombere dag was waarop je niets mocht. Dat is een beeld dat door de regels van de Farizeeën is opgeroepen maar niet bij Gods gebod hoort. Het is een dag om te rusten van je werk om vandaaruit juist samen met de familie van je broers en zussen in het geloof naar de HERE als onze Vader te luisteren. Om dan ook samen Hem te danken en dat als een feest te vieren. Heel duidelijk en mooi lezen we dat in Jesaja 58: “Indien gij niet over de sabbat heenloopt door uw zaken te doen op mijn heilige dag, maar de sabbat een verlustiging noemt, de heilige dag des Heren van gewicht, en die eert door noch uw gewone bezigheden te doen, noch uw zaken te behartigen, of ijdele taal uit te slaan, dan zult gij u verlustigen in de Here en Ik zal u doen rijden over de hoogten der aarde en u doen genieten het erfdeel van uw vader Jakob, want de mond des Heren heeft het gesproken.” vs 13,14
De rustdag is de dag om je gewone werk achter je te laten, om daarvan te rusten. Om op die dag trouw naar Gods gemeente te gaan om daar het Woord van God te horen. Om zo samen als volk van God vol blijdschap en dankbaarheid de HERE te eren. Om zo ook samen vanuit de verbondenheid aan de HERE de gemeenschap met elkaar te hebben. Als gemeenschap van heiligen. Daarom wordt Gods volk in het Oude Testament opgeroepen om wanneer ze op de plaats die HERE wijst samen Hem vereren blij te zijn. Om die het niet hebben dat te geven wat ze nodig hebben om ook feest te kunnen vieren. We lezen dat in Deuteronomium 12 zo: “Dan zal daar de plaats zijn die de HEERE, uw God, zal uitkiezen om Zijn Naam daar te laten wonen. Daarheen moet u alles brengen wat ik u gebied: uw brandoffers, uw slachtoffers, uw tienden, de hefoffers uit uw hand en heel de keur van uw gelofteoffers die u de HEERE belooft, en daar zult u zich verblijden voor het aangezicht van de HEERE, uw God, u, uw zonen en uw dochters, uw slaven en uw slavinnen, en de Leviet die binnen uw poorten is, want hij heeft geen aandeel of erfelijk bezit samen met u.” vs 11,12 We lezen in vers 18 dat dit gepaard gaat met een maaltijd. Zie voor de vreugde rond de tempel o.a. ook Leviticus 23:39 e.v.
Zo horen kerkdiensten voor ons vanuit de diepe belijdenis van onze schuld aan HERE altijd weer een feest te zijn persoonlijk en samen. Dat is de geweldige rijkdom van het verbond.
Gemeenschap
Bij dat feest hoort ook dat we samen als Gods volk, als de familie van Christus en daarom als broers en zussen blij zijn dat we aan elkaar gegeven zijn. Dan we voor elkaar kunnen zorgen. Die zorg kreeg in de eerste van christelijke kerk na Christus werk op aarde vaak op een bijzondere manier vorm. Het avondmaal werd toen, net als de eerste 15 eeuwen na Christus, elke week gevierd. Rond het avondmaal werd er in de eerste paar honderd jaar na Christus samen een echte maaltijd gehouden. De gemeente ging samen eten. Daarbij werd helemaal in het begin ook het avondmaal gevierd. Dat is later verdwenen door misbruiken die er in verschillende gemeenten kwamen. De echte maaltijd werd daarom later losgekoppeld van de viering van het avondmaal in de kerkdienst. Wel werd dan na de tweede dienst op de zondag die maaltijd samen genoten. Daarbij werd ook gezongen, gebeden en gesproken over Gods Woord. Het was geen kerkdienst maar wel een goede mogelijkheid om verder te spreken over het gehoorde Woord en ook te bidden en te zingen tot lof op de HERE. We vinden het begin van deze maaltijden en daardoor ook het samen spreken over dienst aan de HERE al in het Nieuwe Testament. Deze maaltijden werden liefdemaaltijden genoemd om zo o.a. er voor te zorgen dat ook de armen en de slaven samen konden eten van wat de rest van de gemeente aan voedsel meebracht. De collecte aan de avondmaalstafel in onze tijd is daar nog een herinnering aan.
Paulus wijst daarop in 1 Korinthe 11. Hij laat dan zien dat de manier waarop de gemeente van Korinthe in die tijd samen eet er voor zorgt dat het avondmaal, dat daarbij gevierd wordt, ontheiligd wordt. Het is namelijk zo dat bepaalde mensen zo gulzig zijn dat ze veel eten en zelfs dronken raken terwijl anderen hongerig naar huis gaan. Dit gedragis zo in strijd met de wil van God dat het daarom niets meer met de viering van het Avondmaal te maken heeft. Dat is zonde. Paulus maakt duidelijk als het zo gaat ze er mee op moeten houden en eerst rustig thuis moeten eten.
Ook in de brief van Judas lezen we een herinnering aan deze zondagse maaltijden: “Deze mensen zijn schandvlekken bij uw liefdemaaltijden. Als zij met u de maaltijd gebruiken, doen zij zichzelf onbeschroomd te goed.”vs 12
Ook vanuit de kerkgeschiedenis kennen we deze maaltijden met zelfs meerdere keren voorschriften erbij over gebeden en wie er de leiding had. Een voorbeeld van iemand die hierover schrijft is Tertullianus. Hij leefde van ongeveer 160 tot 230 na Christus. Tertullianus schrijft hierover omdat er in de samenleving allerlei lelijke verhalen over deze maaltijden rondgaan. Hij schrijft in zijn verdediging van het christelijke geloof o.a. het volgende: “wat de kosten daarvoor ook mogen zijn, wij geloven, dat het winst is, zich in naam van de vroomheid uitgaven te getroosten, daar wij met die verkwikking allen, ook de armen, ondersteunen. ….. Men plaatst zich niet eerder aan tafel, dan nadat men het gebed tot God heeft gesmaakt; men eet, zolang men honger heeft; men drinkt, zoals het eerbare mensen betaamt. Men verzadigt zich als die weten, dat zij ook ’s nachts God moeten aanbidden; (dit laat zien dat het na de tweede dienst gebeurde JRV) men spreekt in het bewustzijn, dat God hoort. Nadat men zich de handen gewassen heeft en de lichten zijn ontstoken, wordt ieder uitgenodigd, om Gods lof te verkondigen, hetzij uit de Heilige Schriften, of zoals het hart hun ingeeft; ….. Met gebed wordt de maaltijd eveneens besloten.”
In de catacomben in Rome zijn afbeeldingen van deze maaltijden bewaard gebleven.
Rusten om je aan de HERE te wijden
Het rusten op de zondag is niet het rusten om er een eigen vrije dag op na te houden. Het is niet de dag die in de eerste plaats betekent dat je allerlei dingen niet mag en eigenlijk naast de kerkdiensten alleen in huis mag zitten. Het is het rusten van je dagelijkse werk om je vanuit de ontmoeting met de HERE in de kerkdiensten aan Hem te wijden. Dat dit niet alleen betekent dat je naast de kerkdiensten niets doet, zie je o.a. wanneer de Here Jezus met Zijn leerlingen op de sabbat gaat wandelen. Zijn leerlingen eten op die wandeling van het graan dat langs de weg groeit. Daarop hebben de Farizeeën kritiek omdat bij hen de sabbat vooral een dag is geworden van wat je niet mag. De positieve betekenis van het rusten is bij hen verloren gegaan. De HERE rust op de zevende dag om te genieten van wat Hij gemaakt heeft. Zie Gen 2:7. Wij worden geroepen om trouw naar de kerkdiensten te komen waar de HERE spreekt. Vanuit het trouw daar met ons hart zijn, mogen we genieten van Gods schepping. Om Zijn grote werken te zien en Hem daarvoor te loven. We mogen ook van die rust op die dag genieten door bij elkaar te komen en te spreken over wat we in de kerkdiensten gehoord hebben. Om elkaar vanuit Gods Woord op te bouwen in geloof. De Here Jezus liep met Zijn leerlingen door de velden. De leerlingen aten onderweg wat. De Here Jezus had alle gelegenheid om met ze door te spreken terwijl we lezen dat Hij op de sabbat trouw naar de synagoge ging. Zijn antwoord op de opmerkingen van de Farizeeën is uiteindelijk: “De sabbat is gemaakt ter wille van de mens, niet de mens ter wille van de sabbat.” Mark 2:27. Dit is een uitspraak van de Here Jezus die in onze tijd vaak misbruikt wordt in de zin dat ieder op de zondag kan doen wat Hij wil. Dat zegt de Here Jezus hier niet. Wel zegt Hij dat het bij de sabbat niet zo is dat het een dag vol verboden is. Het is een dag om vanuit het trouw luisteren en eren van God in de kerkdiensten te genieten van Gods werken en elkaar stimuleren om juist je aan de HERE en Zijn Woord te wijden. Om juist vanuit die dag dan ook weer je gewone leven en werken van elke dag in dienst van de HERE te doen.
Conclusie
Als we over deze dingen nadenken, wordt duidelijk dat rusten op de zondag ook kan zijn dat we vanuit het trouw bezoeken van de erediensten samen of met een groep doorspreken over het gehoorde Woord, over wat we in de Bijbel lezen. Om dan samen te eten wordt ons niet opgedragen maar ook zeker niet verboden. Het past goed bij wat in de tijd van het Nieuwe Testament al bestond. Daarop wordt geen kritiek geoefend. Wel op misstanden als die er waren. Wanneer mensen die maaltijden gebruikten voor zichzelf en niet wilden delen met hen die gebrek hadden.